Święta niebawem. Często w tym czasie spędzamy czas z rodziną, a dyskusje schodzą na różne tematy. Niejedna kończy się napiętą atmosferą zwłaszcza gdy zauważamy ewidentny błąd w wiedzy „wujka” czego oponent zaakceptować nie może. Dlatego uznałem, że to idealny czas na wpis o lokalnej wiedzy, byście podzielili się tym z Waszymi kompanami stołu jeśli najdzie Was ochota. Ten wpis już bardzo długo chodził mi po głowie, ale ciągle wpadały inne temat i masz – parę miesięcy temu Wędrowne Motyle wrzuciły na swój kanał Youtube film zahaczający o ten temat: https://www.youtube.com/watch?v=NjudfmjkzL8. Uznałem, że teraz to już mus 😉
Zapewne tylko wprawni czytelnicy mogli zauważyć, że czasem piszę o Wielkopolsce z dużej litery, a czasem o wielkopolskim z małej. Dlaczego o to dbam? Bo różnica jest i to znaczna. Chociaż zaciera się to w ogromie informacji, które docierają do nas każdego dnia to Wielkopolska, a wielkopolskie to zgoła coś innego. Wzorując się nieco na Motylach przyjmijmy, że jakiś obszar terenu może mieć różne nazwy.
Wielkopolska historyczna
Wielkopolska to obszar w ujęciu historycznym. I ta opowieść wcale nie zaczyna się w 996 roku w Gnieźnie, ale 12 tysięcy lat wcześniej bardziej na południe w okolicach dzisiejszej Wschowy. Kultura ahrensburska, komornicka, janisławicka czy łużycka były obecne w historycznym obszarze Wielkopolski znacznie wcześniej niż Mieszko I zaczął nowy rozdział czy nawet powstał Biskupin. Przez ten obszar przechodziło wiele grup, ludów, szlaków handlowych, ale to w końcu Piastowie w X wieku zorganizowali to nieco lepiej od innych. Dość jednak, żeby powiedzieć ogólnie, że za najstarsze obszary bytności raczej szuka się w okolicy Poznania oraz Kalisza. Co więcej sama nazwa trafiła do kronik dopiero w XIII wieku, by odróżnić ten obszar od pozostałej części państwa Polan.
Warto zauważyć, że na Wielkopolskę historyczną składa się nie tylko aktualne województwo wielkopolskie (choć niecałe), ale również inne obszary. Część woj. lubuskiego – dawna kasztelnia santocka – należała też do Wielkopolski, co tłumaczy nazwę Gorzowa Wielkopolskiego. Na północy za to Wałcz, Drawski Park Krajobrazowy – to również jest Wielkopolska historyczna. A doklejanie dodatkowych obszarów zakończymy w woj. kujawsko-pomorskim. Tam cała zachodnia ściana jak Żnin, Nakło nad Notecią czy Więcbork są Wielkopolską – to krainy zwane Pałuki oraz Krajna. Zdziwieni? To jeszcze niech Was zaskoczy, że południowe krańce województwa wielkopolskiego jak Ostrzeszów czy Kępno historycznie nie należą do Wielkopolski! I weź tu się nie pogub zwłaszcza, że niektórzy jeszcze do Wielkopolski zaliczają historycznie sporą część woj. łódzkiego choć to już w mniej wiarygodnych źródłach.
Wielkopolska geograficzna
Geograf patrzy na świat inaczej niż historyk i tutaj dzieje się znacznie mniej, ale w porównaniu do codziennych wyobrażeń to również nie sposób kryć zaskoczenie. Z pozoru jest prosto – dwie krainy czyli Pojezierze Wielkopolskiego oraz Nizina Południowowielkopolska – te dwa obszary mają „wielkopolskę” w nazwach. Jednak jeśli dowiemy się, że Pojezierze ciągnie się od Włocławka przez Gniezno aż do granicy z Niemcami to mimowolnie uniesiemy brwi. O tyle „spokojniej”, że Nizina Południowielkopolska w miarę dobrze opisuje aktualny obszar województwa.
Wielkopolskie administracyjne tzw. Kowalskiego/Nowaka
No dobra, ale nie każdy jest historykiem, niewielu geografem i w ogóle skąd takie dyskusje i różnice? Przecież ja wiem co podaję na dokumentach jak wymagają adres, prawda? No właśnie… Człowiek to taka istota, która uwielbia sobie wszystko upraszczać. Nie ma w tym nic złego, upraszczanie często prowadzi do znacznie lepszych rozwiązań niż coś wymyślono na początku, ale upraszczanie komunikacji z reguły odbiera nam sporą część świadomości i wiedzy.
Zauważyliście też, że nie mogłem też opisać Wam regionów historycznych czy geograficznych inaczej niż administracyjnie. Dla każdego z nas, przeciętnego Nowaka, województwo wielkopolskie, które istnieje bez zmian granic od ponad dwudziestu lat jest tym co oczywiste. To właśnie w 1999 roku przeprowadzono ostatnią reformę administracyjnych granic i tak utrwaliło się to na tyle, że granice historyczne oraz geograficzne zaczęły być zapominane. Administracja ma jednak to to siebie, że często robi rzeczy pod publikę bądź z przyczyn politycznych. Na przestrzeni ostatnich ok. 80 lat (od wojny) podział zmieniał się… PIĘCIOKROTNIE! Także kto wie kiedy będzie kolejna zmiana? Może będę musiał korygować moją serię w której zwiedzam każdy z powiatów dzisiejszego województwa wielkopolskiego?
Podsumowanie
Okazuje się, że Wielkopolska Wielkopolsce nierówna, a wielkopolskie to już w ogóle. Ja sam podczas przygotowywania tego posta byłem zaskoczony niektórymi obszarami i miałem zawał jak sobie uświadomiłem ile zmian bym musiał zrobić gdyby zmienili granice województwa 😉 Mam jednak nadzieję, że ten post zainspiruje Was do poszukiwań wiedzy w tym temacie albo co najmniej zostanie w pamięci byście podzielili się tymi ciekawostkami jak będziecie mieli okazję.
